Les nombres
Dans ce cours nous allons apprendre à compter et à quantifier des objets grâce à des phrases toutes faites. Vous pouvez approfondir vos connaissances à l'aide du cours sur les accords de classes.
○ Les Unités
Les UNITÉS, gardez bien en tête que c'est la seule partie du nombre qui peut s'accorder avec le NOM. Commençons tous de suite par voir les nombres de 0 jusqu'à 9.
|
shiNdzuani ▲✽✧
|
shiNgazidja ◼ |
0 |
kapvu |
kapvu/hata |
1 |
moja/modja/montsi* |
montsi*/ndzima* |
2 |
mbili |
mɓili |
3 |
ntraru |
ndraru |
4 |
nne |
nne |
5 |
ntsanu |
ntsanu |
6 |
sita |
ndraɗaru/sita |
7 |
saɓa |
nfukare |
8 |
nane |
nane |
9 |
shendra |
shenɗa |
À noter : *En shiNgazidja lorsqu'on veut quantifier une chose unique, on emploie l'adjectif numéral accordable -DZIMA (un ou unique) et non MONTSI.
Par exemple avec les noms suivants : • 1 personne : Mndru mdzima. • 1 main : Mhono mdzima. • 1 livre : Shiyo shidzima. • 1 chaise : Hiri idzima. • 1 voiture : Gari dzima. • 1 vêtement : Nguo ndzima. • 1 sabre : Upanga mdzima.
Il existe d'autres adjectifs accordables pour quantifier les éléments comme MBILI (2), NDRARU/NTRARU (3), NNE(4), NTSANU(5), NDRAƊARU(6), et NANE(8).
Exemple avec les noms suivants : • 2 enfants : Wana waili. • 3 arbres : Miri miraru. • 4 voitures : Magari manne. • 5 livres : Shiyo shitsanu. • 6 chaises : Ziri ziranɗaru. etc...
Et d'autres sont par contre invariables comme MOJA/MODJA (MWEDJA), NFUKARE, SHENƊA/SHENDRA, KUME/KUMI
Par exemple avec les noms suivants : • 1 personne : Mntru moja. • 7 enfants : Wana nfukare. • 9 mains : Mihono shenɗa. • 10 voitures : Magari kume. • 11 chaises : Ziri kumi na moja. etc...
○ La dizaine De 10 à 19 KUME NA ______ ou KUMI NA ______
Pour les nombres composés d'unités, on fait suivre la DIZAINE KUME (10) par NA (et), suivi de l'unité qu'on a vue précédemment.
Retenez aussi qu'en comorien (notamment en shiNgazidja) on commence à compter par MONTSI (1), mais après les dizaines on emploie toujours le mot MOJA (MODJA OU MWEDJA, 1), comme dans KUME NA MWEDJA (11) et non pas KUME NA MONTSI.
|
shiNdzuani ▲✽✧ |
shiNgazidja ◼ |
10 |
kumi |
kume |
11 |
kumi na moja |
kume na mwedja |
12 |
kumi na mbili |
kume na mɓili |
13 |
kumi na ntraru |
kume na ndraru |
14 |
kumi na nne |
kume na nne |
15 |
kumi na ntsanu |
kume na ntsanu |
16 |
kumi na sita |
kume na ndranɗaru / kumi na sita |
17 |
kumi na saɓa |
kume na nfukare |
18 |
kumi na nane |
kume na nane |
19 |
kumi na shendra |
kume na shenɗa |
Comme on l'a dit précédemment, on accorde toujours les UNITÉS avec le NOM.
Par exemple avec les noms suivants : • 11 personnes : Wantru kumi na moja ou Wandru kume na modja. • 12 enfants : Wana kumi na waili. • 13 arbres : Miri kumi na miraru. • 14 voitures : Magari kumi na manne. • 15 chaises : Ziri kumi na zitsanu. • 16 vêtements : Nguo kumi na sita ou kume na ziranɗaru. • 17 personnes : Wandru kume na nfukare ou Wantru kumi na saɓa. • 18 humains : Wanadamu kume na wanane. • 19 portes : Milango kume na shenɗa ou kumi na shendra. etc...
○ Les dizaines, De 20 à 90
Pour les autres dizaines (20, 30, 40, ... 90) notamment en shiNdzuani (et shiMaore), on emploie les mots d'origine arabe. Alors qu'en shiNgazidja il n'y a que ISHIRINI (20) qui est employé, car au-delà pour les autres dizaines c'est le mot MENGO qu'on utilise.
|
shiNdzuani ▲✽✧ |
shiNgazidja ◼ |
10 |
kumi |
kume |
20 |
ishirini |
ishirini / mengo mili |
30 |
thalathini |
mengo miraru |
40 |
arbaini |
mengo mine |
50 |
hamsini |
mengo mitsanu |
60 |
sitini |
mengo miranɗaru |
70 |
saɓwini |
mengo nfukare |
80 |
thamanini |
mengo nane |
90 |
tuswini |
mengo shenɗa |
Pareillement, on accorde les UNITÉS avec le NOM.
Par exemple en shiNdzuani : • 11 personnes : Wantru kume na moja. • 22 enfants : Wana ishirini na waili. • 33 arbres : Miri thalathini na miraru. • 44 voitures : Magari arbaini na manne. • 55 chaises : Ziri hamsini na zitsanu. • 66 vêtements : Nguo sitini na sita ou kume na ziranɗaru. • 77 personnes : Wandru saɓwini na nfukare ou Wantru kumi na saɓa. • 88 humains : Wanadamu thamanini na wanane. • 99 enseignants : Mafundi tuswini na shenɗa ou kumi na shendra.
Par exemple en shiNgazidja: • 11 personnes : Wandru kume na mwendja. • 22 enfants : Wana ishirini na miraru na waili. • 33 arbres : Miri mengo minne na miraru. • 44 voitures : Magari mengo minne na manne. • 55 chaises : Ziri mengo minne na zitsanu. • 66 vêtements : Nguo mengo miranɗaruna na ziranɗaru. • 77 personnes : Wandru mengo nfukare ou nfukare. • 88 humains : Wanadamu mengo wanane na wanane. • 99 enseignants : Mafundi mengo shenɗa na shenɗa.
○ Les centaines, De 100 à 900
Les centaines (100, 200, 300, ... 900) on peut employer le mot DJANA (ou JANA en shiNduzani), mais le comptage en arabe s'emploie aussi dans les autres dialectes et il est bon de le savoir.
|
shiNdzuani ▲✽✧ |
shiNgazidja ◼ |
100 |
mia |
djana |
200 |
mia teni |
madjana maili |
300 |
thalatha mia |
madjana mararu |
400 |
arba mia |
madjana mane |
500 |
hamsu mia |
madjana matsanu |
600 |
sita mia |
madjana maranɗaru |
700 |
saɓa mia |
madjana nfukare |
800 |
thamani mia |
madjana manane |
900 |
tusu mia |
madjana shenɗa |
Avec les nombres d'origine arabe, la CENTAINE (MIA) 100 jusqu'à 119 est suivie du mot NA. Mais à partir de 120 on emploie le mot WA (ET en arabe).
Par exemple en shiNdzuani : • 111 personnes : Wantru mia na kume na moja. • 222 enfants : Wana mia teni wa ishirini na waili. • 333 arbres : Miri thalatha mia wa thalathini na miraru. • 444 voitures : Magari arba mia wa arbaini na manne. • 555 chaises : Ziri hamsa mia wa hamsini na zitsanu. • 666 vêtements : Nguo sita mia wa sitini na sita. • 777 personnes : Wantru saɓa mia wa saɓwini na kumi na saɓa. • 888 humains : Wanadamu thamani mia wa thamanini na wanane. • 999 soldats : Madjeshi tusu mia wa tuswini na kumi na shendra.
Avec les nombres comoriens, on accorde les UNITÉS des CENTAINES avec la CENTAINE DJANA (100) dont le pluriel est MADJANA.
Comme ceci en shiNgazidja: • 111 personnes : Wandru madjana modja na kume na modja. • 222 enfants : Wana madjana maili na ishirini na waili.) • 333 arbres : Miri madjana mararu na mengo miraru na miraru. • 444 voitures : Magari madjana manne na mengo minne na manne. • 555 chaises : Ziri madjana matsanu na mengo minne na zitsanu. • 666 vêtements : Nguo madjana maranɗaru na mengo miranɗaru na ziranɗaru. • 777 personnes : Wandru madjana nfukare na mengo nfukare na nfukare. • 888 humains : Wanadamu madjana manane na mengo minane na wanane. • 999 soldats : Madjeshi madjana shenɗa na mengo shenɗa na shenɗa.
○ Les milliers, De 1000 à 9000
|
shiNdzuani ▲✽✧ |
shiNgazidja ◼ |
1 000 |
alfu |
shihwi |
2 000 |
alfu mbili |
zihwi zili |
3 000 |
alfu ntraru |
zihwi ziraru |
4 000 |
alfu nne |
zihwi zine |
5 000 |
alfu ntsanu |
zihwi zitsanu |
6 000 |
alfu sita |
zihwi ziranɗaru |
7 000 |
alfu saɓa |
zihwi nfukare |
8 000 |
alfu nane |
zihwi zinane |
9 000 |
alfu shendra |
zihwi shenɗa |
10 000 |
alfu moja |
zihwi modja |
30 000 |
alfu mbili |
zihwi zili |
30 000 |
alfu ntraru |
zihwi ziraru |
Avec les nombres d'origine arabe, le MILLIER (ALFU) 1000 jusqu'à 1119 est suivie du mot NA. Mais à partir de 1200 on emploie le mot WA (ET en arabe).
Par exemple en shiNdzuani : • 1111 personnes : Wantru alfu moja na mia na kume na moja. • 2222 enfants : Wana alfu mbili wa mia teni wa ishirini na waili. • 3333 arbres : Miri alfu ntraru wa thalatha mia wa thalathini na miraru. • 4444 voitures : Magari alfu nne wa arba mia wa arbaini na manne. • 5555 chaises : Ziri alfu ntsanu wa hamsa mia wa hamsini na zitsanu. • 6666 vêtements : Nguo alfu sita wa sita mia wa sitini na sita. • 7777 personnes : Wantru alfu saɓa wa saɓa mia wa saɓwini na kumi na saɓa. • 8888 humains : Wanadamu saɓa nane wa thamani mia wa thamanini na wanane. • 9999 soldats : Madjeshi shendra wa tusu mia wa tuswini na kumi na shendra.
Avec les nombres comoriens, on accorde les UNITÉS des MILIERS avec le MILIÈME SHIHWI (1000) dont le pluriel est ZIHWI.
Par exemple en shiNgazidja: • 1111 personnes : Wandru shihwi na madjana modja na kume na modja. • 2222 enfants : Wana zihwi zili na madjana na maili na ishirini na waili. • 3333 arbres : Miri zihwi ziraru na madjana mararu na mengo miraru na miraru. • 4444 voitures : Magari zihwi zinne na madjana manne na mengo minne na manne. • 5555 chaises : Ziri zihwi zitsanu na madjana matsanu na mengo minne na zitsanu. • 6666 vêtements : Nguo zihwi ziranɗaru na madjana maranɗaru na mengo miranɗaru na ziranɗaru. • 7777 personnes : Wandru zihwi nfukare na madjana nfukare na mengo nfukare na nfukare. • 8888 humains : Wanadamu zihwi zinane na madjana manane na mengo wanane na wanane. • 9999 soldats : Madjeshi zihwi shenɗa na madjana shenɗa na mengo shenɗa na shenɗa.
|